Zachowek pozostaje zazwyczaj w cieniu testamentu, ale jest jednym z ważniejszych zagadnień, jeśli chodzi o prawo spadkowe. W poniższym tekście postaramy się przybliżyć m.in. komu przysługuje prawo do zachowku, czy można go uniknąć oraz, czy darowizny wpływają na jego wysokość.
Czym jest zachowek?
Śmierć jednego z członków rodziny należy do szczególnie trudnych momentów dla osób z jego otoczenia. Wraz z jego odejściem kończy się pewien etap i rodzina musi nauczyć się żyć niejako na nowo. Bardzo często w takiej sytuacji pojawia się miejsce na sprawy spadkowe.
Rodzina do chwili śmierci spadkodawcy zazwyczaj nie myśli o takich sprawach jak testament. Kiedy następuje odczytanie treści testamentu nierzadko dochodzi do spięć i nieporozumień pomiędzy członkami rodziny, którzy liczyli, iż to właśnie ich spadkodawca uczynił głównym spadkobiercą. Jeśli pojawią się na tym tle różne spory, bardzo często pojawia się miejsce na tytułowy zachowek. Po kilku zdaniach wprowadzenia możemy przejść do opisu czym on jest on praktyce.
Zachowek to nic innego jak uprawnienie mające na celu ochronę najbliższych osób dla spadkodawcy. Podkreślmy, iż chodzi o najbliższe więzy pokrewieństwa, a nie samą bliskość w sensie faktycznym. To, komu przysługuje się spadek z tytułu zachowku określa art. 991. par. Kodeksu Cywilnego.
Do osób najbliżej spokrewnionych należą jedynie: dzieci, wnuki, prawnuki, małżonek oraz rodzice. Wśród uprawnionych do zachowku nie ma natomiast rodzeństwa spadkodawcy.
Jaka jest wysokość zachowku?
Przystępując do obliczenia zachowku bierze się pod uwagę szereg istotnych kwestii jak choćby spadkobierców niegodnych.
Zgodnie z przepisaniu o dziedziczeniu ustawowym z tytułu zachowku należy się połowa udziału spadkowego. Jeśli jednak uprawniony jest trwałe niezdolny do pracy lub też małoletni udział ten rośnie do dwóch trzecich.
W wyjątkowych sytuacjach zgodnie z art. 1003 Kodeksu cywilnego spadkobiercy obowiązani do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku mogą żądać stosunkowego zmniejszenia zapisów zwykłych i poleceń.
Znaczenie darowizny przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi
To jedno z często powtarzających się pytań przy okazji zachowku. W myśl obowiązującego prawa darowizn, które spadkodawca uczynił przez zawarciem małżeństwa nie zalicza się do spadku.
Czy można uniknąć konieczności zapłaty zachowku lub zmniejszyć jego udział?
Z pewnością nie brakuje chętnych, którzy chcieliby uniknąć konieczności zapłaty zachowku. O ile zawczasu dopełnimy odpowiednich formalności jest to możliwe. Prawo daje aż kilka możliwości na uniknięcie zapłaty zachowku. Bez wchodzenia w szczegóły wymieńmy je pokrótce:
– umowa dożywocia,
– wydziedziczenie,
– zrzeczenie się dziedziczenia,
– niegodność dziedziczenia,
– przedawnienie powództwa o przedawnienie,
– upłynięcie okresu 10 lat od dnia zawarcia umowy darowizny do dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy)
– powołanie się na zasady współżycia społecznego (wykazanie, iż domaganie się zachowku jest niesłuszne i niesprawiedliwe).
Czym jest substrat zachowku?
Substrat to wartość, która jest podstawą do ustalenia konkretnej sumy należnej osobie uprawnionej do zachowku.
Oblicza się go według wzoru: czysta wartość spadku + wartość darowizn podlegająca doliczeniu. W praktyce oznacza to, iż nawet w przypadku, gdy wartość aktywów spadkowych równa się zero istnieje szansa na dochodzenie zachowku na bazie darowizn dokonanych przez spadkodawcę w przeszłości.
Podsumowując, każdy, kto ma jakikolwiek majątek do pozostawienia powinien w miarę możliwości sporządzić testament, w którym jasno określi co komu przekazuje na wypadek śmierci. W przeciwnym razie spory o spadek, zachowek, mogą ciągnąć się latami. Więcej szczegółów na temat zachowku można znaleźć na stronie https://zachowek.biz.pl/zachowek/