Testament jak wskazuje powyższy tytuł jest to wyraz naszej ostatniej woli, czyli rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci.
Co bardzo ważne – spisanie testamentu nie jest obowiązkiem, ale przysługującym nam uprawnieniem. Poprzez testament zdecydować możemy o tym, kto i w jakim zakresie – po naszej śmierci – zostanie naszym spadkobiercą. Brak testamentu oznacza, że majątek spadkodawcy dziedziczyć będą jego spadkobiercy na zasadach dziedziczenia ustawowego – o czym m.in. w artykułem poświęconym stwierdzeniu nabycia spadku.
Testator tj. autor testamentu ma pełną wolę zarówno co do treści testamentu tj. wskazania kręgu spadkobierców, ich udziałów w spadku jak również –pod pewnymi warunkami – co do formy jego sporządzenia.
Na podstawie przepisów ustawy Kodeks cywilny wyróżniamy testamenty zwykłe oraz szczególne.
Obecnie spotykamy dość często formę testamentu notarialnego – jest to testament określony w ustawie jako rodzaj testamentu zwykłego. Jest to testament sporządzony w formie aktu notarialnego przed notariuszem. Testament taki – jak również każdy inny można spisać w każdym czasie. Nie ma żadnej reguły co do wieku testatora, jednak z uwagi na brak pełnej zdolności do czynności prawnych – uczynić tego nie może osoba w wieku poniżej lat 18 oraz ubezwłasnowolniona zarówno całkowicie jak i częściowo.
Testament sporządzić można również w zwykłej formie pisemnej (poza formą aktu notarialnego), przy zachowaniu następujących warunków:
– testament winien być spisany własnoręcznie przez autora,
– w testamencie winny znaleźć się – oprócz rozrządzeń stricte testamentowych – wskazanie daty jego sporządzenia;
– testament winien być podpisany przez spadkodawcę;
Kolejną formę testamentu zwykłego jest testament allograficzny czyli testament ustny złożony wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego oraz w obecności dwóch świadków – jednak wymagający jego spisania w formie protokołu – oraz podpisania zarówno przez testatora oraz towarzyszących mu świadków.
Przepisy ustawy przewidują również trzy formy testamentów szczególnych. Są określane one tym mianem przede wszystkim dlatego, że nie każdy może je sporządzić, a częstokroć ich formy dopuszczalne są w szczególnych warunkach.
Pierwszym rodzajem testamentu szczególnego jest testament ustny. Wymaga on dla swej skuteczności obecności co najmniej trojga świadków – a obwieścić wolę ustnie testator może tylko i wyłącznie wtedy, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Po wyrażeniu woli testatora ustawa nakłada na świadków określone obowiązki takie jak m.in. spisanie testamentu z zachowaniem określonych warunków bądź konieczność potwierdzenia treści testamentu przed Sądem.
Kolejnym rodzajem testamentu uznanego przez ustawodawcę za szczególny jest testament podróżny. Jak wskazuje sama nazwa sporządzony on może być przez testatora znajdującego się w podróży polskim statkiem powietrznym lub wodnym, a spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Testament taki może zostać spisany bądź może pełnić rolę testamentu ustnego.
Kodeks cywilny przewiduje również możliwość sporządzenia testamentu tzw. wojskowego– zastrzeżonego dla osób korzystających z przywilejów tej grupy zawodowej. Szczegółowe zasady jego sporządzania znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawie testament ów wojskowych z dnia 30 stycznia 1965r. (Dz. U. Nr 7, poz. 38). Wśród możliwych do sporządzenia testamentów wyróżnia się m. in. Testament złożony wobec sędziego wojskowego, którego treść następnie zamieszcza się protokole czy testament złożony wobec świadków. Oczywiście fakt możliwości jak również okoliczności dopuszczające sporządzenie testamentu wojskowego nie wyłączają możliwości sporządzenia testamentu w formach pozostałych opisanych powyżej.
Główną cechą testamentów szczególnych – w porównaniu z opisanymi na początku testamentami zwykłymi – jest okres ich ważności. Ustawa bowiem zastrzega w art. 955 Kodeksu cywilnego, że testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.
Podsumowując wskazać należy, że sporządzenie testamentu jest naszym uprawnieniem, ale zarówno jedyną możliwością rozrządzenia naszym majątkiem na wypadek śmierci. Przepisy prawa nie dopuszczają innej formy. Co ważne każdy ze sporządzonych testamentów możemy w każdej chwili odwołać, a by odwołanie było skuteczne wcale nie musimy posłużyć się tą samą formą w jakiej testament odwoływany był sporządzony. W praktyce oznacza to, że testament sporządzony w formie notarialnej mogę odwołać poprzez testament sporządzony w formie pisemnej, w którym wskazać wedle przykładu mogę, że odwołuję testament poprzedni a do spadku powołuje określone osoby. Testament sporządzony własnoręcznie odwołać mogę chociażby poprzez jego zniszczenie czyli pozbawienie cech, od których wedle przepisów prawa zależy jego ważność.
Nie może budzić wątpliwości fakt sporządzenia kilku testamentów i mogę one jednocześnie odzwierciedlać wolę spadkodawcy –a ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.
Warto pamiętać, że w treści testamentu zawrzeć możemy wiele różnych postanowień, w tym m.in. powołanie do spadku określonych osób, wskazanie ich udziałów bądź przedmiotów, do których powołujemy ich jako spadkobierców. Ponadto w testamencie możliwe jest wydziedziczenie spadkobierców ustawowych, co doprowadzi do pozbawienia ich prawa do zachowku – ze względu na ich szczególne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zachowania – o których mowa w art. 1008kc.
Niewielu z nas wie, że w testamencie mamy prawo wydać określone polecenia, dokonać określonych zapisów, powołać wykonawcę testamentu czy nawet powołać do istnienia fundację, która również może stać się naszym spadkobiercą.
