Czy wiecie, że pierwsza projekcja filmowa datowana jest na lata 1908-1910, a w ‘Orle’ wyświetlono pierwszy na Dolnym Śląsku film dźwiękowy, który ściągał do Bolesławca tłumy widzów z okolicznych dolnośląskich miast!? Albo, że w Bolesławcu była sala kinowa na świeżym powietrzu?
Przed II Wojną Światową kino było najważniejszą instytucją rozrywkową, a potem również propagandową w tej części Europy. W samym Wrocławiu funkcjonowało blisko 40 kin, na Dolnym Śląsku około 200, a w Bolesławcu najprawdopodobniej 4. Większość prowadzona była przez osoby prywatne.
Zadano mi ostatnio pytanie o historię przedwojennych kin w naszym mieście. To, co wiedziałam i co znalazłam w Internecie, prezentuję poniżej. W zebraniu materiałów pomogli mi pasjonaci bolesławieckiej historii: Piotr Kaczmarczyk i Tadeusz Łasica.
- W 1908 roku funkcjonuje kino przy Zollstrasse 5 (dzisiejsza ul. Prusa), prawdopodobnie pierwsze kino w Bolesławcu.
- W 1909 – 1910 Max Heinrich w domu przy ulicy Rynek 2 otwiera Metropol Theater.
- W 1911 roku odkupił je Adolf Flechtner i przeniósł do budynku przy Stockstrasse 17/18 (dzisiejsza ul. F. Chopina) a 7 sierpnia 1911 r. otworzył działalność pod starą nazwą Metropol(znane nam jako Kino Orzeł). Obiekt zachował się do dnia dzisiejszego, jest zabytkowym budynkiem w stylu secesji, zdobiony płaskorzeźbami o tematyce nawiązującej do funkcji budowli, a wzniesiony został pomiędzy 1908 a 1911 rokiem. Wg historycznej bazy kin, Metropol Theater mieściło 350 – 411 widzów i organizowało 5 – 7 projekcji tygodniowo. Do 1945 roku miało trzech właścicieli:
- Adolf Flechtner 1910 – 1931
- Anna Flechtner 1931 – 1936
- Melanie Werkmeister 1936 – 1945.
Adolf Flechtner zapisał się znacząco na kartach historii dolnośląskiej kinematografii. Andrzej Dębski[1] w swoim artykule pt. „W metropolii i poza nią – kina na Dolnym Śląsku przed rokiem 1945”, pisze tak: „…Adolf Flechtner był jednym z pierwszych śląskich właścicieli kin, który rozpoznał znaczenie filmu dźwiękowego i natychmiast otworzył przed nim podwoje. Jeszcze zanim Wrocław posiadał swoje pierwsze kino dźwiękowe, w bolesławieckim Metropol Theater wyświetlano pierwszy film dźwiękowy, który ściągał do Bolesławca duże masy widzów z okolicznych dolnośląskich miast. Zamontowana na stałe, zaraz po tym, aparatura Tobis była drugą na Śląsku w ogóle.” A mowa tu o roku 1928.
W artykule możemy przeczytać jeszcze informację o zapewne jednym z sukcesów frekwencyjnych – „Film pełnometrażowy Atlantic (1929, reż. Ewald A. Dupont) wyświetlany w Bolesławcu w lutym 1930 roku, był pierwszym w historii miasta, który znajdował się w programie dłużej niż osiem dni” – dla nas film grany przez dwa/trzy tygodnie jest rzeczą oczywistą, dla ówczesnych dłużej niż osiem dni był wydarzeniem.
- Kolejne, przedwojenne kino Odeon-Lichtspiele powstało w 1920 przy Promenadenteich (dzisiejsza ul. Kubika) w budynku Odeonu. Posiadało 300 – 500 miejsc i organizowało 1 – 2 projekcji tygodniowo. Funkcjonowało prawdopodobnie tylko do roku 1933. W historycznej bazie kin zapisanych jest jego 2 właścicieli:
Emil Sattler 1920-1929
M. Lehrl 1929-1933
Trzy lata później powstaje kolejne, nowoczesne miejskie kino. W 1923 przy ulicy Görlitzer Straße 17 (dzisiejsza ul. Zgorzelecka) powstaje Kammer-Lichtspiele i. Stadt-Theater, jego właścicielem jest Stadt Bunzlau, Schlesisches Landestheater /1923-1929/, w kolejnych latach zmieniając właściciela na Schlesisches Landestheater (Freie Volksbühne) i Verein Freie Volksbühne /1929 – 1933/. Sala mogła pomieścić 475-600 osób, a organizowano tu 5-7 projekcji tygodniowo. Nam znane, jako późniejsze Kino Wenus. Niektóre źródła podają dwie daty powstania kina Wenus – 1923 i 1926 rok. Wiadomo, że zmieniali się właściciele, i tak w kolejnych latach byli to:
- Gertrud Hellwig & Co. 1923-1932
- Max Hellwig 1932-1937
- Müller & Peikert, Lauban 1937-1945
Obok miejskiego kina (dzisiejsza ul. Zgorzelecka, obok budynku ZSHiU) znajdował się – Browar/Restauracja Tivoli Brauerei, Etablissment Tivoli – z salą kinową na świeżym powietrzu i dużym ogrodem!
Ciekawostką jest fakt, że w roku 1924 w Schlesisches Landestheater (Freie Volksbühne), Stadttheater (Teatr Miejski) również zainstalowano aparaturę kinową. Jego właścicielem wówczas był Verein Freie Volksbühne. Czy i jak długo wyświetlane były filmy, nie wiadomo.
I pewnie to nie są wszystkie fakty, potrzebna jest tu szczegółowa wiedza, a historia bolesławieckich kin jest mało znana i chyba nigdzie nie była szczegółowo opisana. Jeśli ktoś wie więcej i podzieli się swoją wiedzą, chętnie uzupełnimy tę ciekawą, naszym zdaniem, historię kinematografii w przedwojennym Bolesławcu.
Iwona Bojko
[1] Andrzej Dębski – kieruje projektem „Historia kina na Dolnym Śląsku do 1945 roku” w Centrum im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest autorem książki Historia kina we Wrocławiu w latach 1896 – 1918 (2009), ostatnio zredagował dwuczęściową Antologię wczesnego kina (z Martinem Loiperdingerem, 2016)