Zachowek jest instytucją prawa cywilnego, opisaną w Kodeksie cywilnym, w ramach przepisów dotyczących dziedziczenia, służącą ochronie interesów spadkobierców ustawowych.
Zachowek to uprawnienie, z którego skorzystać mogą spadkobiercy ustawowi, tj. najbliżsi krewni zmarłego w wypadku gdy nie zostali uwzględnieni jako spadkobiercy w testamencie bądź zostali pominięci w darowiznach uczynionych za życia spadkodawcy.
Zachowek zgodnie z treścią art. 990 kc przysługuje m.in. dzieciom wnukom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy jeśli byliby powołani do spadku z ustawy. W zależności od sytuacji faktycznej uprawnionych do zachowku – różnie określona może być wysokość zachowku.
Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli uprawniony do zachowku jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy – przysługuje mu 2/3 wartości jego udziału spadkowego, w pozostałych przypadkach zachowek wynosi ½ tego udziału.
Roszczenie o zachowek i jego wysokość uzależnione są zatem od tego, jaki udział spadkowy nam przypadł bądź przypadłby, gdybyśmy zostali powołani do spadku z ustawy (w praktyce nastąpiłoby to w sytuacji gdy spadkodawca nie sporządziłby testamentu).
Roszczenia o zachowek należy dochodzić – w razie sporządzenia w testamentu – w terminie 5 lat od momentu stwierdzenia nabycia spadku na tej podstawie (połączonego z otwarciem testamentu) bądź – gdy testament nie został sporządzony – w terminie 5 lat od otwarcia spadku czyli śmierci spadkodawcy.
W sytuacji gdy zostaliśmy pominięci w testamencie bądź zostaliśmy ustaleni jako spadkobiercy ustawowi- jednak spadkodawca w ramach umowy darowizny przekazał składnik swojego majątku na inną osobę – mamy prawo zwrócić się do spadkobiercy testamentowego bądź obdarowanego z żądaniem zapłaty zachowku na swoją rzecz. Gdy wezwanie takowe nie przyniesie skutku, wypłaty zachowku mamy prawo – w terminach wskazanych powyżej – dochodzić przed Sądem. Sądem właściwym jest sąd rejonowy w przypadku dochodzenia zachowku do kwoty 75.000zł bądź sąd okręgowy w razie żądania kwoty powyżej wskazanego progu.
Zgodnie z art. 39 kpc powództwo o zachowek wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
