Już w Konstytucji RP znajdujemy zapis w art. 176, zgodnie z którym postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
W razie rozstrzygnięcia sprawy przed sądem zapada orzeczenie – najczęściej dla jednej strony korzystne, dla drugiej mniej korzystne. Nie wypaczajmy jednak sytuacji, zdarza się, że obie strony są zadowolone z rozstrzygnięcia Sądu, akceptując jego treść.
W przypadku wydania wyroku (bądź postanowienia w trybie nieprocesowym) przez Sąd dochodzi do zakończenia postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Wyrok taki – by móc obowiązywać w obrocie prawnym – musi się uprawomocnić. Wyrok Sądu pierwszej instancji stanie się prawomocny, gdy żadna ze stron nie zaskarży treści rozstrzygnięcia.
W razie jednak wydania wyroku, z którego treścią się nie zgadzamy – zarówno w postępowaniu karnym jak i cywilnym – mamy prawo zaskarżyć go apelacją.
Procedura wniesienia apelacji rozpoczyna się od zgłoszenia żądania o sporządzenie uzasadnienia wyroku przez Sąd. Apelację od wyroku złożyć można również bez uzyskania uzasadnienia, jednak zdecydowanie bardziej miarodajnym jest poznanie argumentów Sądu wynikających właśnie z treści uzasadnienia orzeczenia.
Stąd w terminie 7 dni od ogłoszenia orzeczenia mamy prawo złożyć wniosek o uzasadnienie. Wówczas – po otrzymaniu odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem – mamy prawo wywieść apelację do Sądu II instancji w terminie 14 dni od otrzymania wyroku na piśmie wraz z uzasadnieniem. W postępowaniu w sprawach o wykroczenia termin na złożenie apelacji wynosi 7 dni od momentu otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem.
Mimo tego, że apelację składamy do Sądu II instancji – czynimy to za pośrednictwem Sądu pierwszej instancji, tj. w praktyce składamy apelację w biurze podawczym Sądu pierwszej instancji bądź wysyłamy na adres Sądu I instancji.
W apelacji należy wskazać zaskarżone orzeczenie oraz w jakim zakresie je kwestionujemy. W przypadku, gdy sąd zasądził na naszą rzecz 10.000zł tytułem odszkodowania, a dochodziliśmy w pozwie kwoty 15.000zł – zaskarżam wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 5.000zł.
Elementem koniecznym każdej apelacji jest wskazanie jej zarzutów, czyli w gruncie rzeczy wskazanie błędów Sądu pierwszej instancji połączone z żądaniem kontroli orzeczenia pod względem prawnym i faktycznym. Nasza argumentacja powinna odnosić się do tego, że błędnie sąd ustalił lub ocenił, a w konsekwencji orzeczenie powinno być inne. Kolejnym wymogiem jest zawarcie w apelacji wniosków, tj. wskazanie czego domaga się skarżący, jakiej konkretnie zmiany.
W przypadku obrony przed Sądem karnym, w razie skazania za przestępstwo, domagający się uniewinnienia oskarżony może żądać uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji i uniewinnienia od zarzucanego mu czynu.
Co ważne – w razie wniesienia apelacji – Sąd II instancji ma prawo:
– utrzymać wyrok w mocy – w przypadku apelacji w sprawie karnej;
– oddalić apelację jako bezzasadną – w przypadku apelacji w sprawie cywilnej;
– zmienić zaskarżony wyrok;
– uchylić Wyrok Sądu pierwszej instancji i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania;
Wydany przez Sąd II instancji wyrok – jeśli nie przekazuje sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania – jest wyrokiem ostatecznym i prawomocnym, a co za tym idzie mamy obowiązek stosować się do jego treści.
Od prawomocnego wyroku stronie przysługuje możliwość (w określonych sprawach) wywiedzenia skargi kasacyjnej (w sprawach cywilnych) bądź kasacji (w sprawach karnych) do Sądu Najwyższego – zgodnie ze wszelkimi wymogami określonymi w przepisach prawa.
Oczywiście możliwość zaskarżenia wyroku (bądź postanowienia) apelacją należy odróżnić od innych środków zaskarżenia, o których po części pisałam już w poprzednich publikacjach.
Stąd apelacji nie składamy od: wyroku zaocznego, wyroku nakazowego czy nakazów zapłaty – do tych orzeczeń odpowiednie przepisy – ze względu na tryb ich wydania, przewidują inne niż apelacja środki zaskarżenia.