Historia Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu.

Cz. 3. Warunki lokalowe.

W 2016 roku Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu obchodziła jubileusz 65-lecia istnienia. Wydarzenie to stało się pretekstem do podjęcia próby odtworzenia jej losów. Rekonstrukcja obejmująca lata 1952 – 2016 opiera się głównie na zachowanej dokumentacji, typu sprawozdania z działalności, plany pracy, listy obecności pracowników, pisma wpływające.

Ze względu na pojawiające się liczne nieścisłości a nawet rozbieżności   w odnalezionych dokumentach, wiele informacji ma charakter wyłącznie orientacyjny. Dotarcie tylko do określonych materiałów wytyczyło obszar, który obejmuje owo opracowanie. Być może będzie ono stanowiło podstawę do dokładniejszego odtworzenia historii, poszukiwań dodatkowych dokumentów, podjęcia polemiki   lub spisania wspomnień przez osoby związane z Biblioteką i znające jej dzieje.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się z dziejami naszej placówki.

Tym razem proponujemy spacer po Bolesławcu szlakiem lokalizacji Biblioteki.

Małgorzata Laskowska

Warunki lokalowe

Biblioteka w trakcie swojego istnienia umiejscawiana była w ośmiu siedzibach. Większość lokali nie była dostosowana do jej potrzeb.

Utworzona w 1951 roku w wyniku połączenia wcześniej zorganizowanych biblioteczek Inspektoratu Oświaty, Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych i Związku Nauczycielstwa Polskiego, początkowo nie zmieniła adresu. Księgozbiór ulokowano w oddzielnym pomieszczeniu jej macierzystych placówek, mieszczących się w budynku przy ul. Bolesława Chrobrego 2.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Bolesława Chrobrego 2; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

We wrześniu 1955 roku, niewielki jeszcze księgozbiór Biblioteki mieszczący się w 3 szafach (ok. 1600 woluminów) wraz z Inspektoratem Oświaty przeniesiono do budynku przy ul. Adama Mickiewicza 9.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Mickiewicza 9; Źródło: https://www.google.pl/maps/place/Mickiewicza+9

Po 2 latach Bibliotekę czekała kolejna przeprowadzka. W 1957 roku znalazła nową siedzibę przy ul. Komuny Paryskiej 38.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Komuny Paryskiej 38; Źródło: https://www.google.pl/maps/place/Komuny+Paryskiej+38,+Boles

Adres Biblioteki pozostawał tutaj stały, choć same zbiory przenoszono   w obrębie budynku. Początkowo Biblioteka otrzymała pomieszczenie na II piętrze o metrażu 16 m2, należące do Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 7. Już w 1958 roku przeniesiono ją do innego pomieszczenia należącego do Świetlicy Międzyszkolnej. Choć żaden z lokali nie odpowiadał potrzebom Biblioteki     w tym budynku, w bardzo złych warunkach, funkcjonowała aż do początku października 1967 roku.

Komisja z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej kontrolująca placówkę w Bolesławcu w maju 1966 roku stwierdziła, że:

„lokal jest nieodpowiedni, niedostępny i nie przystosowany do wszystkich potrzeb b-teki. Brak czytelni, wypożyczalni, odpowiedniego magazynu.   W tych warunkach nie ma miejsca na gromadzenie księgozbioru również   i podręcznego (b. skromny) w udostępnianiu na miejscu, dotyczy   to również czasopism fachowych, nie ma możliwości zapoznania nauczycieli z aktualnymi nowościami wydawniczymi, […]”[1]

Kiedy w 1966 roku kierownikiem placówki została Ludwika Ragus również stwierdziła, że biblioteka jest w opłakanym stanie, bez możliwości lokalowych.

Według protokołu z oględzin budynku z 5 maja 1967 r.:   „ Biblioteka mieści się na II piętrze budynku szkoły (Komuny Paryskiej 38), który jest dawnym budynkiem mieszkalnym. Na 14,6 mkw. ponad 7 tys. tomów – stropy się ugięły.”

Z powodu zagrzybienia i przeciążonych stropów, księgozbiór spakowano bezładnie do pudeł i 6 października 1967 r. przewieziono do jednej izby Szkoły Podstawowej nr 4 przy ul. Marcelego Nowotki 12.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Marcelego Nowotki 12 (obecnie ul. Mikołaja Brody); Źródło: https://www.google.pl/maps/place/Miko%C5%82aja+Brody+12,+Boles%5%82awiec

Choć powiększył się metraż pomieszczenia do 25 m2, ogólna sytuacja Biblioteki nie uległa poprawie.

W pierwszym kwartale 1969 roku otrzymała jednak nowe, korzystniejsze lokum przy ul. Bolesława Kubika 9.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Bolesława Kubika 9; Źródło: https://www.googlr.pl/maps/place/Boles%C5%82awa+Kubika+9,+Boles%C5%82awiec

Uroczyste otwarcie lokalu nastąpiło 13 maja. Do dyspozycji było teraz 111 m2 i aż 5 pomieszczeń. Ułatwiło to znacznie pracę. Pozwoliło m in.           na wygodne ustawienie zbiorów. Zaistniała też możliwość wyodrębnienia wypożyczalni i czytelni.

We wrześniu 1975 roku zaczęto czynić przygotowania do kolejnej przeprowadzki Biblioteki. Jeszcze w tym samym roku przeniesiono ją do Ratusza, udostępniając jej powierzchnię 250 m2, łącznie w 8 pomieszczeniach   i holu. Praca Biblioteki była początkowo bardzo utrudniona, gdyż remont  i przystosowywanie pomieszczeń do potrzeb bibliotecznych rozpoczęło się już po przeprowadzce. W grudniu udało się uruchomić wypożyczalnię. Pozostałą część Biblioteki uruchamiano dopiero w kolejnym roku kalendarzowym – przy stale trwających pracach remontowych. Na początku lutego uruchomiona została czytelnia naukowa na 16 miejsc , 1 września 1976 roku otwarto czytelnię czasopism i klub ZNP z liczbą 40 miejsc.

Duża przestrzeń przeznaczona dla Biblioteki nie pozwalała jednak  na maksymalne jej wykorzystanie. Największym problemem organizacyjnym stał się teraz rozkład pomieszczeń na różnych piętrach oraz ich niefunkcjonalność.

Fot. Ratusz w Bolesławcu. Lata 1978-1986; Źródło: http://www.fotoplska.eu/120351,foto.html

Ówczesne problemy Biblioteki przedstawił m.in. Informator Bolesławiecki. Biuletyn Obywatelskiego Komitetu Samorządowego przy Pośle, (Bolesławiec, styczeń 1990 nr 2/8): „O miejsce dla Biblioteki Pedagogicznej”:

„Wizja budowy nowego gmachu z przeznaczeniem na bibliotekę publiczną   i pedagogiczną odsunęła się w bliżej nie określoną przyszłość. Problem jednak pozostał i wymaga rozwiązania. Być może szansę taką stwarza „dom partii” przynajmniej dla jednej z bibliotek, mniejszej bo liczącej blisko 45 tysięcy zbiorów Biblioteki Pedagogicznej. Placówka ta zajmuje obecnie powierzchnię około 200 m w Ratuszu. Zbiory sukcesywnie powiększają się a miejsca nie przybywa. Doraźne rozwiązanie w formie ostatnio przeprowadzonej selekcji części książek przekazanych do Biblioteki Składowej w Łomnicy zapewnia perspektywę jednego roku. Co dalej? Nie ma możliwości dodatkowego zagospodarowania powierzchni magazynowej poprzez wyższe, pojemniejsze regały  ze względu na niedopuszczalne już w tej chwili obciążenie stropów. Czytelnia usytuowana na drugim piętrze mieści się w dwóch, maleńkich pokoikach o łącznej powierzchni 20 m, na której zdołano wyodrębnić zaledwie sześć miejsc dla czytelników korzystających z księgozbioru podręcznego i czasopism. Panująca tu ciasnota nie stwarza warunków   do prowadzenia pracy pedagogicznej z młodzieżą i właściwego, wszechstronnego wykorzystania posiadanego warsztatu informacyjnego. Nie ma mowy również o jakimkolwiek eksponowaniu wydawnictw…”

Przytrafiały się tu awarie, które nie tylko utrudniały pracę, ale też niejednokrotnie ją uniemożliwiały. W 1979 roku konieczny był remont czytelni z powodu zalania w czasie zimy. Odnowienie pomieszczeń wymagało dwukrotnej przeprowadzki wewnętrznej. W ostatnim kwartale 1981 roku doszło do kolejnej dużej awarii. Tym razem przestało działać ogrzewanie. Problemu nie udało się rozwiązać przez cały okres grzewczy, do końca 1 kwartału 1982 roku. W tym czasie praca Biblioteki ograniczała się jedynie do systematycznego kupowania książek. Aż do 1986 roku, kiedy to zerwana rynna spowodowała zalanie magazynu z czasopismami, działalność Biblioteki nie była utrudniana problemami technicznymi.

Kolejnej siedziby Biblioteka doczekała się w 1992 roku. Przeznaczono na nią pomieszczenia po byłym Muzeum Kutuzowa (ul. Michała Kutuzowa 14) o powierzchni 280 m2.

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. Michała Kutuzowa 14; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Nowe lokum pozwoliło wreszcie na wyodrębnienie wygodnej czytelni z 20 miejscami. Biblioteka po raz pierwszy zyskała lokal, dostosowany powierzchniowo i architektonicznie do jej potrzeb.

Uroczystego otwarcia siedziby dokonano 23 kwietnia 1993 roku.

Przytaczając za: Głosem Bolesławca, (wyd. marzec 1993 s. 2, 6):

„Dobiegają końca prace związane z przeprowadzką zbiorów Biblioteki Pedagogicznej z Ratusza do nowej części byłego Muzeum Kutuzowa. Władze miasta dostrzegając potrzeby placówki postarały się  o zapewnienie – przy istniejących możliwościach – najodpowiedniejszego lokum. Powierzchnia 270 m kw. pozwala na korzystniejsze, niż   w poprzednich warunkach, rozmieszczenie zbiorów. Poprawa dotyczy głównie Czytelni, która pomieści nareszcie w całości księgozbiór prezencyjny i około 20 miejsc dla osób z niego korzystających. Stanowiska do obsługi czytelników, katalogi Wypożyczalni i Czytelni, kartoteki bibliograficzne, wyodrębniony kącik na szatnię usytuowane zostaną         w przestronnym, imponującym swą powierzchnią holu. Koszty związane   z adaptacją budynku wyniosły około 150 milionów złotych. Pieniądze te zainwestowane z budżetu miasta zostały zrefundowane przez Kuratorium Oświaty w Jeleniej Górze.”[2]

Nie obyło się jednak bez problemów. W latach 1996- 1997 trwała walka o naprawę dachu – łącznika między budynkami. Jak wynika choćby               z dokumentu:

Sprawozdanie z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu za rok 1999

1/ Sytuacja lokalowa. Remonty. Wyposażenie.

Sytuacja lokalowa nie uległa zmianie.

Pęknięcia ścian wewnętrznych budynku, powiększające się sukcesywnie zarysowania murów zewnętrznych, doprowadziły w końcu do ekspertyzy stanu technicznego i rozpoczęcia prac remontowych. Prace te, finansowane z budżetu miasta, prowadzone przez Muzeum Ceramiki (administratora całości obiektu) trwały od maja do października.  W wyniku przedsięwzięcia zyskaliśmy też nowy chodnik prowadzący od ulicy do wejścia do Biblioteki.

Doszło również do ponownego zawilgocenia ścian, wskutek czego w holu, czytelni i małym magazynku odpada zagrzybiony tynk. Powodem systematycznie powtarzającego się zalania jest brak dozoru otoczenia całości obiektu, co sprzyja nieustannej dewastacji dachu. Doraźnej, niezbędnej naprawy dokonano przed zimą we własnym zakresie, systemem gospodarczym. Wykonawca remontu stwierdził, że nie podejmuje się angażowania kolejnych środków, gdyż usterki nie wynikają z jego winy. Stan zagrzybionych ścian wewnętrznych ulega systematycznemu pogorszeniu. […]

Przy ul. Michała Kutuzowa Biblioteka pozostawała aż do 2007 roku.   W związku z wypowiedzeniem wynajmu lokalu przez Muzeum Ceramiki –właściciela budynku, 17 grudnia 2007 roku, Biblioteka została zamknięta dla czytelników, rozpoczęto pakowanie i przeprowadzanie zbiorów do nowego lokalu o docelowej powierzchni 400 m2, mieszczącego się na parterze budynku I LO przy ul. Heleny i Wincentego Tyrankiewiczów 11, zajmowanego wcześniej przez Zespół Szkół Medycznych.

Fot. Pakowanie zbiorów Biblioteki, ul. M. Kutuzowa 14; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Fot. Pakowanie zbiorów czytelni, ul. M. Kutuzowa 14; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Fot. Lokalizacja Biblioteki przy ul. H. i W. Tyrankiewiczów 11 (widok od podwórza); Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Fot.: Lokalizacja Biblioteki przy ul. H. W. Tyrankiewiczów 11 (widok od ul. Bielskiej); Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Łącznie z pakowaniem zbiorów rozpoczęły się prace remontowe w nowej siedzibie. Pierwszy etap obejmował przygotowanie pomieszczeń  na wypożyczalnię, czytelnię i biuro. Przygotowanie 60 tysięcy książek  i magazynu czasopism do transportu nie było zadaniem łatwym. Potrzeba było ogromnej ilości pudeł. W zbiórce pomogły okoliczne sklepy i apteki. Zapakowane zbiory były odpowiednio oznakowane i oklejone. Przenoszeniem ciężkich pudeł, mebli, sprzętu zajęli się uczniowie Zespołu Szkół Budowlanych w Bolesławcu. W transporcie pomagali pracownicy z rejonu dróg publicznych.

Od stycznia 2008 roku jednocześnie prowadzone były prace nad pakowaniem i przygotowywaniem zbiorów do transportu oraz rozpakowywaniem i układaniem księgozbioru w nowej siedzibie.

Fot. Rozpakowywanie zbiorów, ul. H. i W. Tyrankiewiczów 11; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

17 marca 2008 r. był pierwszym dniem działalności Biblioteki w nowej siedzibie. Uroczysta inauguracja została przeniesiona na czas, gdy zakończą się pozostałe etapy zaplanowanego remontu (magazyn czasopism, pracownia multimedialna, łącznik, korytarz, biura, toalety).

Fot. Pierwszy dzień pracy w nowej siedzibie; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

We wrześniu biblioteka otrzymała klucze od reszty pomieszczeń:  z przeznaczeniem na magazyn czytelni, pracownię multimedialną, biuro, pokój socjalny. Pracownicy rozpoczęli pracę nad uruchomieniem magazynu czytelni (w pomieszczeniu docelowo przeznaczonym na pracownię komputerową), rozpoczęto montaż regałów i wypakowywanie czasopism.

W grudniu 2008 roku przystąpiono do prac remontowych w sali przeznaczonej na magazyn czasopism. Prace trwały do stycznia 2009 roku,  w czasie normalnego toku funkcjonowania Biblioteki.

Od listopada 2009 do 20 stycznia 2010 roku trwał remont pomieszczeń na Multimedialne Centrum Informacji Pedagogicznej i Bibliotecznej oraz biuro kierownika. Sale przeznaczone na Centrum dotychczas zajęte przez magazyn czasopism, w szybkim czasie należało opróżnić a czasopisma przenieść do pomieszczenia, zgodnie z projektem, przeznaczonego na ten cel. Prace remontowe objęły przebudowę sal, zmianę układu wejść, kafelkowanie podłóg, malowanie oraz prace w zakresie instalacji elektrycznej i komputerowej. Ponownie wszystkie prace prowadzone były w czasie normalnego funkcjonowania Biblioteki.

2 lutego 2010 roku – w czasie trwania ferii szkolnych – rozpoczął się kolejny etap prac remontowych, podczas którego wstawiono drzwi wejściowe oraz zamontowano witrynę w czytelni.

Fot. Prace remontowe w Bibliotece; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu

Od 21 września do 3 listopada 2010 trwał remont korytarza. Rozpoczął się podczas trwania scontrum, gdy biblioteka była zamknięta dla czytelników. Od 18 października placówka wznowiła działalność mimo panujących utrudnień dla czytelników i pracowników. Od 4 listopada rozpoczęła się przebudowa łącznika pomiędzy budynkiem szkoły a salą gimnastyczną co pozwoliło oddzielić pomieszczenia biblioteki od szkoły.

W kolejnym miesiącu zmodernizowano jeszcze toalety, pomieszczenia biurowe i socjalne – przy stałej dostępności Biblioteki dla użytkowników.

Etapowe przeprowadzanie remontu w trakcie którego Biblioteka prowadziła swoją normalną działalność, wymusiło na początku 2011 roku ponowne zapakowywanie zbiorów czytelni, remontowanie pomieszczeń  i rozpakowywanie już w przystosowanej przestrzeni.

Jednocześnie w Bibliotece tworzyła się nowa jakość. Powstawało Multimedialne Centrum Informacji Pedagogicznej i Bibliotecznej, którego oficjalne otwarcie nastąpiło 20 kwietnia 2011 roku.

Przy ul. H. i W. Tyrankiewiczów 11, Biblioteka funkcjonuje do chwili obecnej.

oprac. Małgorzata Laskowska

[1] Sprawozdanie z komisyjnego wyjazdu służbowego do Pedagogicznej B-teki Pow. W Bolesławcu w dn. 24.V. 1966 r.

[2] Głos Bolesławca, marzec 1993 s. 2, 6.