Historia Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu.
Cz. 2: Rozwój Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu.
W 2016 roku Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu obchodziła jubileusz 65-lecia istnienia. Wydarzenie to stało się pretekstem do podjęcia próby odtworzenia jej losów. Rekonstrukcja opiera się głównie na zachowanej dokumentacji, typu sprawozdania z działalności, plany pracy, listy obecności pracowników, pisma wpływające.
Ze względu na pojawiające się liczne nieścisłości a nawet rozbieżności w odnalezionych dokumentach, wiele informacji ma charakter wyłącznie orientacyjny. Dotarcie tylko do określonych materiałów wytyczyło obszar, który obejmuje owo opracowanie. Być może będzie ono stanowiło podstawę do dokładniejszego odtworzenia historii, poszukiwań dodatkowych dokumentów, podjęcia polemiki lub spisania wspomnień przez osoby związane z Biblioteką i znające jej dzieje.
Zachęcamy Państwa do zapoznania się z losami naszej placówki.
Tym razem proponujemy początki istnienia i rozwój Biblioteki.
Małgorzata Laskowska
Rozwój Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu
Początek istnienia Biblioteki Pedagogicznej w Bolesławcu sięga 1947 roku. Działały wówczas równolegle, pełniąc podobną funkcję skromne biblioteczki: Inspektoratu Oświaty, Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych i Związku Nauczycielstwa Polskiego, z siedzibą przy ulicy Bolesława Chrobrego 2.
Księgozbiory wyżej wymienionych instytucji weszły w skład powołanej 7 lutego 1951 roku Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej. Pierwszym pracownikiem Biblioteki została Maria Dujanowicz.
Początkowo ze zbiorów można było korzystać 3 razy w tygodniu. Czytelnikami mogli być wyłącznie nauczyciele.[1] Sytuacja wyglądała podobnie w kolejnych latach. Od 1952 roku, w czasie pełnienia opieki przez Jana Gębskiego, Biblioteka teoretycznie również była czynna 3 razy w tygodniu: w poniedziałki, czwartki i soboty, w godzinach 8.00 – 16.00. W inne dni, o ile jej opiekun nie wyjeżdżał w teren, także udostępniał księgozbiór użytkownikom. Dodatkowo na wyjazdy do szkół zabierał książki, które według niego mogły zainteresować nauczycieli.
Sprawą priorytetową było, żeby Biblioteka ze swoimi zasobami literatury fachowej mogła służyć jak największej grupie potencjalnych odbiorców. W tym celu zaczęto tworzyć oficjalne punkty biblioteczne. W 1 kwartale 1954 roku istniały już 3 takie punkty: w Warcie Bolesławieckiej, Gromadce i Nowogrodźcu. Nie spełniały jednak do końca narzuconej im roli. Pracowały dość słabo i niestabilnie.
Jan Gębski, ówczesny kierownik, tak ogólnie oceniał pracę Biblioteki[2]:
Sprawy gospodarcze:
Obecny lokal jest już za mały. Potrzebne są koniecznie (minimum) 3 regały. Dotychczasowe 3 szafy wypożyczone z Wydziału Oświaty są już całkowicie wypełnione książkami, poza tym, znajduje się w terenie około 600 książek wypożyczonych, dla których już w tej chwili potrzebny jest jeden regał. Przybory kancelaryjne posiadam. Natomiast odczuwam brak kart katalogowych, kart książek, karty na czasopisma.
Prace organizacyjne.:
Było zorganizowanych 6 punktów bibliotecznych. Zlikwidowałem 3. Pozostały tylko w Warcie Bolesławieckiej, Gromadce oraz Nowogrodźcu, które słabo pracują. Zlikwidowane 3 nie pracowały. W przyszłym roku szkolnym powstanie tylko jeden punkt biblioteczny w Nowogrodźcu, który będzie obsługiwać 12 zespołów metodycznych Pow. Ośr. D.K.O. obejmującego szkoły całej zachodniej części powiatu bolesławieckiego. Pozostanie punkt przy M.O.Z. w Gromadce. Natomiast w Warcie Bolesławieckiej zostanie zlikwidowany, ponieważ nauczycielstwo tego rejonu dojeżdża do Bolesławca. Powstanie natomiast całkiem nowy punkt przy Szkole Podst. w Parowej, który będzie obsługiwać 2 szkoły odległe od najbliższych innych szkół i stacji kolejowej o 16 km. Najwięcej przewiduję książek do punktu bibliotecznego przy siedzibie zespołów międzyszkolnych w Nowogrodźcu, zwłaszcza książek metodycznych, oraz o ile na to pozwolą warunki lokalowe, miejscowej czytelni pedagogicznej.
Praca w zakresie uzupełniania i selekcji księgozbioru:
Ostatni numer inwentarza: 1664 poza tym zainwentaryzowałem 59 egz. Ubyło 230 egzemplarzy (numerów inwent.), ponieważ wszystkie czasopisma zainwentaryzowane przez moją poprzedniczkę wykreśliłem i przerzuciłem do czasopism jednocześnie te numery księgując w książce ubytku.
Prace w zakresie opracowania księgozbioru:
Liczba zainwentaryzowanych książek 1664 w tym 230 w książce ubytku. Sporządziłem katalog alfabetyczny. Natomiast katalog działowy jest już w ukończeniu. Karty są już wypisane, tylko należy jeszcze poukładać wg działów. Wzór otrzymałem z Woj. Bibl. Pedagog. we Wrocławiu.
Prace z czytelnikiem:
Wystawę nie organizowałem, tylko wypożyczyłem najpiękniejsze książki na wystawę organizowaną przez Pow. Zarząd Z. Z. N. P. w Bolesławcu w Szkole Nr 1 w Bolesławcu. Referatów i dyskusji nie prowadziłem. Przewiduję to na przyszły rok szkolny przy zespołach metodycznych PODKO. Liczba punktów bibliotecznych 3, liczba czytelników: 69 w tym: 1 wychow. Przedszkola, 2 administr. szkolna, 2 młodzieży, 1 pracownik KP PZPR , reszta nauczyciele. Liczba wypożyczonych książek. W ciągu stycznia, lutego i marca nic, w kwietniu 11. Liczba odwiedzin około 28 (w kwietniu).
Współpraca z PODKO, Wydziałem Oświaty, ZZNP. itp. opiera się na wypożyczaniu przez pracowników wyżej wymienionych instytucji książek oraz ustnym propagowaniu wśród nauczycielstwa.
Przejawy działalności biblioteki.
Organizowany jest zespół młodzieżowy Szkoły Podstawowej Nr 2 i Nr 1 w Bolesławcu, przy P.B.P. który pomaga mi przy katalogowaniu, inwentaryzowaniu oraz opracowaniu książek tutejszej biblioteki.
Bolesławiec, dn. 7.V.1954 r., Kier. Ped. Bib. Pow. Jan Gębski
W sprawozdaniu opisowym, sporządzonym w listopadzie 1955 roku czytamy dodatkowo[3]:
W minionym okresie Pow. Bibl. Pedagog. w Bolesławcu napotykała na duże trudności w zaspakajaniu potrzeb nauczycieli dokształcających się lub studiujących zaocznie. Brak było książek naukowych z następujących dziedzin nauki:
Fizyki (podręczniki dla uniwersytetów z zakresu mechaniki, termodynamiki, optyki, teorii kinetycznej, ciepła, itp.)
Chemii […]
Matematyka […]
Jęz. Polskiego […]
Rysunek
Zespół metodyczny śpiewu prosi o dziesięć podręczników nauki gry na mandolinie.
Jednocześnie zawiadamiam, że PBP została przeniesiona wraz z PODKO i Wydziałem Oświaty, a mianowicie na ul. Mickiewicza nr 9. Powiatowa Biblioteka Pedagog. została wyposażona jeszcze w jedną szafę szkolną, stara szafa została zamieniona na nową. Tak, że w sumie Biblioteka posiada 3 nowe szafy, które na razie zupełnie mieszczą dotychczasowy księgozbiór[…]
Bolesławiec 29.11.1955, Kierownik Pow. Bibl. Pedagog. Jan Gębski
W początkowej fazie swojej działalności, Biblioteka działała dość słabo.
Wg Dyrektora Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej we Wrocławiu Józefa Rostkowskiego (pismo z 14.04.1967) „złe warunki lokalowe i niewłaściwe metody organizacji poprzedniego kierownika sprawiły, że zajmuje ostatnie miejsce w okręgu.”
Dopiero usytuowanie Biblioteki od 1970 roku w lokalu przy ul. Kubika stworzyło możliwość wyodrębnienia wypożyczalni i czytelni.
Kolejnym krokiem w rozwoju była wprowadzona w 1971 roku reforma oświaty.
Konieczność kształcenia i uzupełniania wykształcenia przez nauczycieli zaowocowała zwiększeniem środków finansowych na zakup książek. Od tego momentu rozszerzył się również krąg czytelników o maturzystów, studentów, uczennice Liceum Pedagogicznego dla Wychowawczyń Przedszkoli.
Duże zmiany dokonały się również w 1973 roku. Prócz tego, że szczególną opieką zostali otoczeni nauczyciele studiujący, znacznie rozwinęła się działalność propagująca czytelnictwo i Bibliotekę: prowadzone były lekcje biblioteczne, bibliotekarze szkolni otrzymywali wykazy pozycji do działów nauczycielskich bibliotek szkolnych; organizowano wystawki z okazji rocznic literackich, obchodów świąt oraz pojawiających się nowości w księgozbiorze, rozwinęło się wypożyczanie międzybiblioteczne, a zgodnie z postanowieniem Rady Bibliotecznej i Dyrekcji Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Bolesławcu z dnia 30 kwietnia 1973 roku, ze zbiorów biblioteki mogli korzystać wszyscy uczniowie szkół średnich. W dalszym ciągu działały punkty biblioteczne: w Gminnej Szkole Zbiorczej w Nowogrodźcu, prowadzony przez Barbarę Sadczuk oraz w Gminnej Szkole Zbiorczej w Iwinach prowadzony przez Danutę Adamczyk.
Do zmian w działalności niewątpliwie przyczyniała się ilość etatów w Bibliotece. W drugiej połowie 1974 roku zatrudnionych było pięciu pracowników pedagogicznych, a od października 1976 roku aż sześciu. Praca Biblioteki była w tym czasie już wysoko oceniana. W 1975 roku np. osiągała wysoki wskaźnik w zakresie liczby czytelników i wykorzystania zbiorów. Z jej usług korzystało ponad 70% nauczycieli z powiatu (zgodnie z oceną działalności Pedagogicznej Wojewódzkiej Biblioteki z Wrocławia z 11 kwietnia 1975 r.)
Przeniesienie Biblioteki w 1975 roku do Ratusza pozwoliło, pomimo trudności z dostosowaniem pomieszczeń do potrzeb Biblioteki, na otwarcie w lutym 1976 roku czytelni naukowej oraz kolejnej, kilka miesięcy później, czytelni czasopism i klub ZNP.
W 1980 roku zapoczątkowano gromadzenie zbiorów specjalnych.
Stan obsady kadry nauczycielskiej w latach 80-tych obejmował 4 etaty merytoryczne oraz pracownika obsługi.
W latach dziewięćdziesiątych XX w., Biblioteka była czynna 6 dni w tygodniu: od poniedziałku do piątku w godz. 10.00 – 18.00, w soboty w godz. 9.00 – 12.00.
Od 1994 roku w Bibliotece rozpoczęła się era komputeryzacji. Placówka od początku przedsięwzięcia, czyli właśnie od 1994 roku, wraz z 30 innymi ośrodkami z kraju, głównie pedagogicznymi bibliotekami wojewódzkimi i wojewódzkimi ośrodkami metodycznymi, uczestniczyła w sporządzaniu w formie komputerowej Bieżącej Bibliografii Edukacji. Bolesławiecka Biblioteka dokumentowła czasopisma głównie z zakresu informatyki: „Komputer w Edukacji”, „Enter”, „Zagadnienia Informacji Naukowej”, „Internet” oraz periodyki regionalne: „Kurende”, „Rocznik Jeleniogórski”, „Karkonosze”, „Euroregion Nysa”.
W 1996 roku w ramach instytucji powstał Punkt Informacyjny Europejskiej, który działał prężnie przez kilka kolejnych lat, szerząc wiedzę o Unii Europejskiej, Euroregionie Nysa. Korzystali z niego zarówno indywidualni użytkownicy, jak i zorganizowane grupy.
Źródło: Gazeta Wrocławska, nr 65, poniedziałek 18.02.2002 r., s. 5
Źródło: Gazeta Wrocławska, nr 80/14, piątek 5.04.2002 r., s. 5
Nowy podział administracyjny kraju w 1999 roku wpłynął na kolejne zmiany zarówno w nazewnictwie, hierarchii, jak i finansowaniu bibliotek pedagogicznych. Likwidacja 49 województw rozerwała sieć istniejących bibliotek wojewódzkich z ich filiami. Bolesławiecka placówka przestała funkcjonować w strukturach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Jeleniej Górze. Od sierpnia 2001 roku w towarzystwie Bursy Szkolnej oraz Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli weszła w skład Powiatowego Centrum Edukacji i Kształcenia Kadr.
Rok 2009 przyniósł wzrost ilości placówek wchodzących w skład PCEiKK. Od 1 września włączono w strukturę instytucji Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną oraz Międzyszkolny Ośrodek Sportowy.
Dokładnie 18 października 2010 roku Biblioteka rozpoczęła elektroniczne wypożyczanie zbiorów. Wydarzenie poprzedzała kilkuletnia praca nad tworzeniem katalogu bibliotecznego Aleph. Od 2 października 2010 roku trwały prace nad wdrożeniem modułu wypożyczalni w programie Aleph, dokonano również ostatecznych ustawień w systemie. Odpowiedzialna za ten etap prac była pani Wiesława Jędrzejewska – kierownik Wydziału Informatyzacji Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu oraz informatyk wrocławskiej placówki pan Tomasz Kapa. Pracownicy naszej Biblioteki stworzyli bazę czytelników i zaopatrzyli ich w karty biblioteczne, spersonalizowane kodem kreskowym. Rozpoczęła się era elektroniczej obsługi czytelnika.
Na początku stycznia 2011 roku biblioteka zaistniała na Facebooku. Ułatwiło to kontakt z czytelnikami, potencjalnymi odbiorcami oraz promocję.
W kwietniu, również 2011 roku, zostały zakończone prace nad utworzeniem Multimedialnego Centrum Informacji Pedagogicznej i Bibliotecznej (MCIPiB), wzbogacając Bibliotekę o nowe możliwości pracy z wykorzystaniem 2 nowych sal komputerowych wyposażonych w 25 komputerów.
Jednocześnie trwały prace nad wdrożeniem systemu Primo i przeszkoleniem personelu z zakresu jego obsługi. Na uwagę zasługuje fakt, że Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu jako pierwsza w Polsce dołączyła do grona najnowocześniejszych na świecie bibliotek, takich jak Biblioteka Bodlejańska Uniwersytetu Oksfordzkiego i The British Library, korzystających z tego samego systemu. Stała się tym samym pionierem w przystosowaniu tego nowoczesnego interfejsu do wyszukiwania informacji do realiów polskich. MCIPiB oraz wyszukiwarka Primo zostały sfinansowane w ramach projektu „Utworzenie Multimedialnego Centrum Informacji Pedagogicznej i Bibliotecznej w Bolesławcu”. Beneficjentem projektu był Powiat Bolesławiecki. Dwudziestego kwietnia 2011 roku nastąpiło uroczyste otwarcie MCIPiB– oficjalnie połączone z konferencją prezentującą potencjał wyszukiwarki PRIMO.
Możliwości technologicznych działań w Bibliotece nadal wzrastały. Do grudnia zakupiono jeszcze zestaw interaktywny QOMO wraz z kinem domowym, tablicą interaktywną, rzutnikiem multimedialnym, Wizualizerem Lumens oraz tabletem bezprzewodowym Qomo umożliwiającym zdalną obsługę aplikacji komputerowych. We wrześniu następnego roku Biblioteka otrzymała, w ramach programu Dolnośląskiej e-szkoły, sprzęt komputerowy wartości 8 tysięcy złotych: 2 zestawy komputerowe z oprogramowaniem, drukarkę oraz czytnik kodów kreskowych.
W październiku 2011 roku pracownicy Biblioteki przejęli administrowanie strony internetowej Biblioteki. Zostało wprowadzonych wiele zmian w jej budowie, wprowadzona została nowa szata graficzna. Zmiana pozwoliła na bieżące aktualizowanie strony. Od 28 marca 2014 roku strona internetowa jest prowadzona w darmowym kreatorze WIX.
W ostatnich latach w Bibliotece zaczynają być prowadzone działania mające na celu zwiększenie użytkownikom możliwości bezpośredniego kontaktu z książką. Od maja 2012 roku do swojej dyspozycji otrzymali regał z nowościami dostępnymi w Bibliotece, możliwość bezpośredniego, fizycznego przeglądania książek bez konieczności zamawiania z katalogu. W styczniu 2014 roku czytelnicy otrzymali wolny dostęp do półek z wydzieloną z całości księgozbioru literaturą piękną. Nowe regały znalazły miejsce w czytelni i zostały oznaczone jako „Strefa Wolnego Czytania”. Jeszcze w październiku Biblioteka wyszła naprzeciw liczne odwiedzającym ją dzieciom, towarzyszącym swoim opiekunom. Specjalnie dla nich stanął niebieski regał, również z wolnym dostępem, na którym została wydzielona literatura dziecięca i młodzieżowa.
Ostatnie lata działalności Biblioteki są świadectwem podążania za nowymi standardami pracy, nowymi potrzebami użytkowników i nowoczesnym spojrzeniem na bibliotekę jako taką. W Bibliotece, w celu przyciągnięcia jak największej liczby użytkowników, prowadzone są liczne działania promocyjne. Informacja o książkach dociera do bardzo szerokiego odbiorcy, również potencjalnego.
Odbywają się spotkania z bibliotekarzami bibliotek szkolnych. Biblioteka poszerza również krąg odbiorców; organizuje spotkania z uczniami, przedszkolakami, seniorami. Uczestniczy w konkursach promujących czytelnictwo i swoje zbiory, tworzy tematyczne wystawy, pośredniczy w przeprowadzaniu konkursów, i inicjatywach ogólnokrajowych, jak choćby „Narodowe Czytanie”.
Fot.: Promocja zbiorów z okazji Dnia Bibliotekarza i Bibliotek w 2015 r.; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu
Fot.: Promocja zbiorów. Sleeveface, 2016 r. ; Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Bolesławcu
Nowe oblicze Biblioteki i nowe zadania narzucone przez współczesność nie idą jednak w parze z obsadą personalną placówki, która ze względów ekonomicznych nieustannie ubożeje. Jeszcze w roku 2014 w Bibliotece było zatrudnionych 3 nauczycieli bibliotekarzy na pełnych etatach. Dodatkowo Biblioteka zatrudniała na ½ etatu – na stanowisku administracyjnym referenta do spraw magazynowania zbiorów bibliotecznych oraz, również na ½ etatu, pracownika obsługi technicznej. W ramach oszczędności w kolejnym roku zlikwidowano stanowisko referenta. Rok 2016 ponownie przyniósł nieprzychylne zmiany personalne. Odebrano bowiem ½ etatu nauczycielskiego i ¼ pracownikowi obsługi. Mimo tak drastycznych decyzji, sytuacja finansowa i bytowa Biblioteki w dalszym ciągu nie uzyskała stabilizacji.
[1] Bolesławiec : zarys monografii miasta/ pod red. Tadeusza Bugaja, Krystyna Matwyowskiego. Wrocław 2001, s. 359.
[2] Sprawozdanie Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Bolesławcu za 1 kw. 1954 r.
[3] Sprawozdanie opisowe, Bolesławiec 29.11.1955, Kierownik Pow. Bibl. Pedagog. Jan Gębski
oprac. Małgorzata Laskowska