Wbrew panującemu przekonaniu prawda jest taka, że zmarły zawsze coś po sobie pozostawia, nawet jeśli nie pozostawił nic wartościowego. W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego o charakterze cywilnoprawnym. Upraszczając można powiedzieć, że na majątek spadkowy składają się aktywa i pasywa. Wynikają one z tego, że zmarły mógł mieć określone rzeczy i prawa, a jednocześnie mógł być dłużny określone rzeczy i uprawnienia. Poza prawami i obowiązkami osobistymi i rodzinnymi zmarłego oraz niektórymi prawami i obowiązkami o charakterze publicznoprawnym, spadkobiercy wstępują w sytuację prawną i faktyczną zmarłego, są po prostu jego następcami prawnymi.
Spadek nie ściągnie problemów na spadkobierców tylko wtedy, gdy zawiera tylko aktywa, nieobciążone żadnymi długami lub zobowiązaniami rzeczy, pieniądze i uprawnienia. Nawet jednak w tej zdawać by się mogło jasnej sytuacji pamiętać trzeba o zobowiązaniach podatkowych z tytułu dziedziczenia oraz o obowiązkach wynikających z treści testamentu o zapisie, dalszym zapisie i poleceniu spadkodawcy, a także z tytułu zachowku, który może się pojawić, jeśli zmarły pominął kogoś w testamencie.
Postępowanie spadkowe jest postępowanie dwuetapowym. Pierwszy etap to stwierdzenie nabycia spadku. W tym postępowaniu określa się tylko kto dziedziczy po zmarłym i jakie są udziały spadkobierców. Drugi etap to dział spadku, w którym określa się jakie konkretnie rzeczy, prawa lub obowiązki otrzymuje konkretny spadkobierca. Oba etapy, w zależności od tego, czy spadkobiercy żyją ze sobą w zgodzie, czy też walczą o spadek do upadłego, można przeprowadzić odpowiednio albo u notariusza, albo w sądzie. Postępowanie przed notariuszem jest bez wątpienia szybsze, natomiast postępowanie sądowe może się okazać tańsze niż u notariusza. Zawsze lepiej przed podjęciem decyzji zasięgnąć rady notariusza.
Sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Notariusz na zgodny wniosek wszystkich spadkobierców sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, który trzeba zarejestrować w sądzie.
Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia, można przejść do działu spadku. Dział jest zbędny, jeżeli spadkodawca jest tylko jeden.
W tzw. międzyczasie, w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia, małżonek, zstępni, wstępni i rodzeństwo spadkodawcy, względnie notariusz, powinni złożyć zgłoszenie do urzędu skarbowego. Spadkobiercy z grupy osób najbliższych nie zapłacą wtedy podatku od spadków i darowizn. Pozostali spadkobiercy także mają obowiązek zgłoszenia, z tym, że już podatek od wartości spadku zapłacą.
Jest to niezwykle ważne, bo jeżeli spadkobierca, któremu należy się zwolnienie od spadku nie zgłosi spadku w wymaganym terminie, będzie musiał, zapłacić od niego podatek, utraci prawo do zwolnienia.
Gdy spadek zawiera długi, spadkobiercy mają sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o prawie do spadku, na podjęcie decyzji czy spłacać długi spadkowe, czy nie. W zależności od podjętej decyzji mogą przyjąć spadek wprost albo z dobrodziejstwem inwentarza. Mogą także odrzucić spadek w całości. Przyjęcie wprost oznacza przyjęcie wszystkich aktywów oraz obowiązek spłaty z całego swojego majątku wszystkich zobowiązań spadkodawcy, nawet gdy przekroczą wartość otrzymanego spadku. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza także przyjęcie długów, ale będą one pokryte tylko z majątku, który pozostawił spadkodawca.
Odrzucenie spadku w całości ma skutek taki, jakby odrzucający nie dożył śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że w miejsce odrzucającego spadek wejdą, także do dziedziczenia długów, jego dzieci albo wnuki.
Podobnie jak w etapie pierwszym dział spadku może być przeprowadzony przed sądem lub przed notariuszem. Sąd wyda postanowienie o dziale spadku, a notariusz sporządzi umowę o dział spadku, ale tylko w przypadku gdy spadkobiercy co do podziału są zgodni. W przypadku sporu sądowego, jeśli spadkobiercy nie przedstawią sądowi planu podziału spadku, to sąd rozstrzygnie sprawę według swojego uznania.
W przypadku odziedziczenia nieruchomości należy pamiętać o dokonaniu odpowiedniego wpisu w dziale I księgi wieczystej założonej dla tej nieruchomości oraz wprowadzeniu zmiany danych w rejestrze gruntów w wydziale ewidencji gruntów i budynków w starostwie.