Sala sądowa nr 21, czyli dawna aula oddanego do użytku w 1864 roku budynku gimnazjum, w którym dziś mieści się Sąd Rejonowy, wraca do czasów świetności. Prace warte niemal półtora miliona złotych są na półmetku, ale już widać ich efekt.
Na razie wyremontowano sufit i zabytkowy żyrandol oraz instalację elektryczną i grzewczą. Drewniany sufit robi wspaniałe wrażenie, a remont realizowany jest pod opieką konserwatora zabytków z takim pietyzmem, że nawet nowe kaloryfery są żeliwne i są replikami dawnych. Odświeżono także historyczny witraż, który można podziwiać także patrząc na budynek od frontu. Te prace wykonano w zeszłym roku. Do końca tego roku za kolejne 700 000 złotych wyremontowane zostaną podłoga, ściany, rzeźby (jedną zniszczyli hitlerowcy, podobno wskutek niepewnej orientacji seksualnej prezentowanej postaci), a do sali trafią nowe meble.
– Cieszę się, że udało nam się dzięki pieniądzom z Ministerstwa Sprawiedliwości zadbać o to przepiękne zabytkowe wnętrze – mówi Prezes Sądu Rejonowego w Bolesławcu, Rafał Gruca. – Od dawna zabiegaliśmy o pieniądze na ten cel i warto było, bo to jedna z piękniejszych sal sądowych na Dolnym Śląsku.
Sala ma nawet swoją tajemnicę, specjalne ukryte kręcone schody do piwnic budynku, pozwalające sprowadzić na przykład niebezpiecznego więźnia na rozprawę prosto z sal dla oskarżonych.
Sala jest pięknym zabytkiem, który jednak nie zawsze można obejrzeć. Budynku sądu raczej się nie zwiedza, a do sali można wejść, kiedy jest otwarta, także podczas rozpraw, o ile nie przeszkadza się w ich odbywaniu. Obecnie, przed rozpoczęciem drugiego etapu prac, w sali nr 21 odbywają się rozprawy.
Wyremontowany witraż
Historyk Anna Bober-Tubaj tak pisze o budynku dawnego gimnazjum i remontowanej właśnie auli:
Do najciekawszych obiektów zlokalizowanych w obrębie promenady należał budynek Gimnazjum, obecnie siedziba Sądu Rejonowego. Decyzję o wzniesieniu tak ważnego dla miasta obiektu władze miejskie podjęły w 1859 roku i od tego momentu zaczęto gromadzić przeznaczone na ten cel środki finansowe. W październiku 1860 roku zakupiono parcelę pod budowę od jej dotychczasowego posiadacza Leitnera. W 1861 roku rozstrzygnięto rozpisany przez władze miejskie konkurs na projekt budynku. Spośród 13 planów wygrał projekt autorstwa architekta Oppermanna ze Zgorzelca, drugą nagrodę otrzymał bolesławiecki architekt Jakob. Być może zwycięzca konkursu był tożsamy z osobą budowniczego pracującego wraz z architektem Carlem Wolfem dla księcia Wilhelma brunszwicko-oleśnickiego (znane są dwie ich wspólne neogotyckie realizacje: zamek w Myśliborzu i pałac w Szczodrem). Wybór projektu w „kostiumie gotyckim” dla bolesławieckiej budowli wynikał z uznania stylu gotyckiego w Niemczech za styl narodowy, który symbolizował kraj jednolity religijnie i zjednoczony politycznie. Bolesławiecki projekt spełniał również europejskie wymagania w zakresie nowoczesnych rozwiązań funkcjonalnych oraz w zakresie ukształtowania otoczenia budynku.
Zgromadzono 37 000 talarów na realizację przedsięwzięcia, którego prowadzenie powierzono architektowi Jakob. Kamień węgielny wmurowany został w 1861 roku. Wkrótce potem, po śmierci prowadzącego budowę Jakoba, kierownictwo powierzono architektowi Vogelsang. Nadzorował on prace przez rok, doprowadzając realizację budynku aż po dach. Budowę i wystrój wnętrz ukończył architekt Wronka. W 1864 roku poświęcono nowy budynek gimnazjum. Trójkondygnacyjny, 11-osiowy budynek na planie zbliżonym do prostokąta wzbogacają dwa boczne ryzality zwieńczone krenelażem oraz usytuowana na osi symetrii wieża ozdobiona galeriami, krenelażem i zegarem. Zadbano o to, by wszystkie klasy były przestronne, jasne, zdrowe a także odpowiednio wyposażone. Przewidziano też pomieszczenia na laboratorium fizyczne, zbiory biblioteczne, kolekcję eksponatów z zakresu historii naturalnej i obserwatorium.
Główną ozdobą budynku, a także atrakcją w skali miasta była i jest do dzisiaj piękna aula. Wysoka na dwie kondygnacje zajmowała zachodnie skrzydło budynku. Wnętrze auli było bogato dekorowane popiersiami wybitnych postaci, szczególnie zasłużonych dla rozwoju nauki. W tym swoistym panteonie znaleźli miejsce A. Humboldt, F. A. Wolf, J.H. Pestalozzi, J.K. Lavater. Na ścianach umieszczono płaskorzeźby wyobrażające wybitne postaci kultury i nauki starożytnej oraz niemieckiej:
Po stronie zachodniej: po stronie wschodniej:
Ptolemeusz – Kopernik
Sokrates – Kant
Sofokles – Schiller
Homer – Goethe
Witruwiusz – Winckelmann
Przy północnej ścianie auli wzniesiono emporę muzyczną, ozdobioną popiersiami wybitnych kompozytorów Haydna i Bacha. Całość uzupełniały personifikacje wiary i nadziei, popiersia panujących cesarza Wilhelma I i króla Fryderyka oraz strop zdobiony arabeskami i czterema herbami: Niemiec, Prus, Śląska i Bolesławca.
A. Bober, Rzeźba, architektura i rozwój przestrzenny w XIX i I poł. XX wieku [w:] Bolesławiec. Zarys monografii miasta, red. Tadeusz Bugaj i Krystyn Matwijowski, Wrocław-Bolesławiec 2001, s.199-200.
Popiersie Sofoklesa na zachodniej ścianie sali
